27.07.2022

IBAC Audit direktori bilan suhbat

“Ixtiyoriy auditga talab ortdi, chunki raxbarlar uning ahamiyatini tushuna boshladilar” — Bobir Artukmetov

Bobir Artukmetov turli xalqaro audit va konsalting kompaniyalarida, jumladan, "Katta to‘rtlik"da katta tajribaga ega. U 2021-yilda Malayziyaning “Binary” (Binary) boshqaruv va tadbirkorlik universitetini imtiyozli diplom bilan tamomlagan va Biznes boshqaruvi magistri (MBA) darajasini olgan. Bobir Artukmetov – auditor va soliq maslahatchisi sertifikatliga ega, shuningdek, 2019 va 2020-yillarda “Eng yaxshi auditor” nominatsiyasi bo‘yicha respublika tanlovining g‘olibi.

— International Business Audit Consulting qancha vaqtdan beri faoliyat yuritadi va u qanday xizmatlarni taqdim etadi?

— IBAC 2019-yilda tashkil etilgan bo‘lib, o‘z faoliyati davomida O‘zbekiston audit va konsalting xizmatlari bozorida yetakchi o‘rinlardan birini egallagan ko‘p tarmoqli kompaniyaga aylandi. Yosh bo'lishiga qaramay, kompaniya o'z xodimlarining bilimi, malakasi va tajribasi evaziga bozorni asta-sekin zabt etmoqda.

IBAC jadal rivojlanmoqda va qisqa vaqt ichida kompaniya O‘zbekistondagi eng yirik auditorlik va konsalting firmalaridan biriga aylandi. Auditreyting mustaqil reyting tashkiloti ma’lumotlariga ko‘ra, 2021 yil yakunlariga ko‘ra, IBAC O‘zbekistondagi auditorlik kompaniyalari, jumladan, xalqaro va mintaqaviy kompaniyalar orasida yetakchi o‘rinlardan birini egalladi. IBAC xodimlar soni bo'yicha 4-o'rinni va daromadlar bo'yicha 12-o'rinni egalladi. Kompaniya boshqa mezonlarda ham yuqori o'rinlarni egalladi.

IBAC quyidagi asosiy yo'nalishlarda xizmatlar ko'rsatadi:

- buxgalteriya xizmatlari;

- moliyaviy hisobotlar auditi;

- soliq va yuridik maslahatlar;

- konsalting;

- korporativ trening.

IBAC jamoasi hozirda ishlab chiqarish, qurilish, ko‘chmas mulk, savdo, transport va logistika, neft va gaz, infratuzilma va kommunikatsiyalar, moliyaviy xizmatlar, hukumat kabi turli sohalarida katta tajribaga ega buxgalterlar, auditorlar, huquqshunoslar, soliq maslahatchilari va boshqa mutaxassislardan iborat. Turli sohalardagi xodimlarning chuqur professional tajribasi va amaliy bilimlarining uyg‘unligi IBACga mijozlar ishonchini qozonish imkonini beradi va kompaniyaning barqaror o‘sishini ta’minlaydi.

— Kompaniya xodimlari barqaror rivojlanish va raqobatbardosh ustunlikka erishishning kalitidir. Har bir IBAC mutaxassisi kasbiy mahoratini oshira oladimi va martaba zinapoyasini ko'tara oladimi?

—IBAC ning asosiy qadriyati - bu xodimlari, jamoasidir. Kompaniya har bir xodimning fikrini tinglaydi, ish jarayonlarini ishlab chiqadi va o'zgarishlarga tezda javob berishga harakat qiladi. IBAC maqsadi kompaniyaga ishlash uchun kelgan har bir kishiga shaxsiy, professional o'sish va o'zini o'zi anglash uchun barcha imkoniyatlarni taqdim etishdan iborat. Ko'pgina xodimlar kompaniya faoliyati davomida sezilarli muvaffaqiyatlarga erishdilar. Xodimlarning ichki o'sishi siyosatiga katta e'tibor qaratilmoqda, bu esa xodimni IBACda ishlashga qiziqtirishga, shuningdek, ularning malakasini oshirishga va kompaniya ichida tajriba almashishga yordam beradi.

IBAC, shuningdek, xodimlarni o'qitish va malakasini oshirishga e'tibor beradi. Buning uchun tajribali mutaxassislarni jalb etgan holda doimiy ravishda turli seminarlar, treninglar yoki malaka oshirish kurslari o‘tkazib kelinmoqda. Xodimlarning malakasini oshirishdan nafaqat kompaniya rahbariyati, balki xodimlarning o‘zlari ham manfaatdor. O'quv jarayonida ular zamonaviy tendentsiyalarga mos keladigan yangi bilim va ko'nikmalarga ega bo'lish imkoniyatiga ega. Bu yangi martaba imkoniyatlarini ochadi.

Bundan tashqari, IBACda bakalavrlar va universitet bitiruvchilari uchun amaliyot dasturlari mavjud. Amaliyot davrida ular amaliy bilim va kasbiy ko‘nikmalarga ega bo‘ladilar. Amaliyotni muvaffaqiyatli tugatgandan so'ng, ularning aksariyati IBACda professional lavozimlarda ishlaydi.

— IBAC keng turdagi korporativ xizmatlarga ega. Ulardan qaysi biri O‘zbekistondagi tadbirkorlik sub’ektlari orasida eng ko‘p talabga ega hisoblanadi?

— Amaliyotga asoslanib aytishim mumkinki, 2022 yilda korporativ xizmatlar orasida kompaniya quyidagi xizmatlarga qiziqish ortganini qayd etadi:

- O‘zbekistonda tadbirkorlikni, shu jumladan norezidentlarni tashkil etish va qo‘llab-quvvatlash;

- MXS va MHXSga muvofiq tuzilgan moliyaviy hisobotlarning majburiy va proaktiv auditini o'tkazish;

- soliqlarni tahlil qilish, shu jumladan ortiqcha to'langan yoki to'lanmagan soliqlarni aniqlash;

- soliq risklarini minimallashtirish va soliq yukini optimallashtirish;

- moliyaviy hisobotlarni MHXSga muvofiq o'zgartirish;

- moliyalashtirishni jalb qilish..

— IBAC xizmatlar doirasini kengaytirishni rejalashtiryaptimi??

— Ha, moliyaviy konsalting yo'nalishini rivojlantirish rejalashtirilgan: ya'ni biznes-keyslarni tayyorlash, moliyaviy modellarni ishlab chiqish, biznes-rejalarni tuzish va kompaniyalarning moliyaviy-xo'jalik faoliyatini tahlil qilish shu jumladandir.

— Audit nima, uning maqsadi nima va auditorlar nima uchun kerak?

— «Auditorlik faoliyati to‘g‘risida»gi qonunda audit deganda xo‘jalik yurituvchi subyektning moliyaviy hisobotlari va tegishli moliyaviy axborotlarini uning ishonchliligi hamda xalqaro yoki milliy moliyaviy hisobot qoidalari talablariga muvofiqligi to‘g‘risida auditorlik xulosasini bildirish maqsadida mustaqil baholash xizmati tushuniladi.

Ushbu ta'rif auditning asosiy maqsadini aks ettiradi - kompaniya egalari va rahbariyatiga, shuningdek, moliyaviy ma'lumotlarning boshqa foydalanuvchilariga kompaniyaning moliyaviy hisobotlari ishonchli ekanligiga ishonch bilan tasdiqlash va ta'minlashdir.

O‘zbekistonda auditorlik faoliyatining huquqiy asoslari va uni amalga oshirish jarayonida yuzaga keladigan munosabatlar “Auditorlik faoliyati to‘g‘risida”gi qonun bilan belgilanadi. U 2021 yil boshida yangi tahrirda qabul qilingan.

— O'zbekistonda auditorlik tekshiruvi uchun odatda kimlar murojaat qiladi?

— Auditning asosiy buyurtmachilari asosan qonun hujjatlariga muvofiq audit o'tkazishi shart bo'lgan tashkilot va korxonalardir. Biroq, so'nggi paytlarda ixtiyoriy auditga bo'lgan talab ortdi, chunki ko'plab asosiy raxbarlar va mulkdorlar uning qiymati va ahamiyatini anglay boshladilar.

“Auditorlik faoliyati toʻgʻrisida”gi qonunga koʻra, davlatga tegishli ustav fondida ulushga ega boʻlgan aksiyadorlik jamiyatlari, bank va kredit tashkilotlari, sugʻurta tashkilotlari, turli fondlar – investitsiya, jamoat, xayriya va boshqa xoʻjalik yurituvchi subyektlar, davlat unitar korxonalari, fond va tovar birjalari, shuningdek, hisobot yili yakuni bo‘yicha quyidagi shartlardan ikkitasini bir vaqtning o‘zida bajaruvchi tijorat tashkilotlari: aktivlarning balans qiymati 100 000 barobaridan ortiq (bugungi kunda 30 mlrd. so‘m), daromadlar. mahsulotlar (ishlar, xizmatlar) sotish - 200 ming (60 milliard so'm) dan ortiq, xodimlarning o'rtacha yillik soni 100 kishidan ortiq bo'lgan korxonalar majburiy auditdan o'tishi kerak.

—Ko'pchilik auditorni revizorlar bilan bir xil deb hisoblaydi. Bundagi farq nimada?

— Darhaqiqat, amalda auditorlar bu revizorlar degan noto'g'ri fikr mavjud. Auditor nima qilayotgani va uning ishi haqida odamlarning fikri o'rtasida katta farq bor. Afsuski, bugungi kunda amalda biznes egalari va menejerlarning moliyaviy xizmati xodimlarining aksariyati auditorlar revizor emasligini har doim ham tushunmaydi. Darhaqiqat, ular kompaniyalar faoliyatini o'rganadigan, tashxis qo'yadigan va "davolash" uchun zarur tavsiyalarni taklif qiladigan biznes uchun o'ziga xos "shifokor"dir. Bundan tashqari, hamma ham bu mutaxassislarga barcha sirlarga ishonish kerakligini tushunmaydi, aks holda "davolash" biznes uchun samarasiz bo'lishi mumkin.

Bu muammo IBAC birinchi marta audit o'tkazadigan deyarli hamma joyda uchraydi. Korxonalar xodimlari auditorlardan qochishadi, qo'rqishadi va agar auditor xatoni aniqlasa, buning uchun jazolanadi deb o'ylashadi. Ba'zan ular auditorlar jazolovchi organ emas, balki davlat idoralari tomonidan keyingi tekshirishlar o'tkazilishi mumkin bo'lgan taqdirda kompaniya xavfsizligini ta'minlay oladigan yordamchi ekanligini tushunishlari uchun uzoq vaqt kerak bo'ladi.

— O‘zbekistonda konsalting xizmatlari bozorining salohiyati qanday? IBAC ning qanday afzalliklari bor?

— So'nggi paytlarda O'zbekistonda audit va konsalting xizmatlari bozorida sezilarli o'sish kuzatilmoqda va bozor yanada rivojlanishda davom etmoqda. Bu auditorlik xizmatlari, soliq va buxgalteriya hisobi qonunchiligidagi qator o‘zgarishlar bilan bog‘liq.

Shuningdek, so‘nggi yillarda O‘zbekistonda iqtisodiy islohotlar amalga oshirilib, mamlakatimizda biznes yuritish uchun shart-sharoitlarni yaxshilash, soliq siyosatini takomillashtirish, tadbirkorlik faoliyatini rivojlantirish va xorijiy investorlarni jalb etishga qaratilgan misli ko‘rilmagan chora-tadbirlar amalga oshirildi. Ushbu islohotlar tufayli O‘zbekistonning tashqi siyosati sezilarli darajada faollashdi, mamlakat xalqaro maydonda o‘zini yana bir bor namoyon etdi. Natijada O‘zbekistonning xalqaro mavqei va nufuzi sezilarli darajada mustahkamlanib, xorijiy investorlarning mamlakatimizga sarmoya kiritish va loyihalarni amalga oshirishga qiziqishi ham oshdi. O‘zbekiston hukumati tomonidan iqtisodiyotda xususiy mulkning ulushi va ahamiyatini oshirish, xususiy mulkdorlar va investorlar huquqlari kafolatlarini ta’minlash yuzasidan turli chora-tadbirlar amalga oshirilmoqda. Biznesning barcha sohalarida boshqa islohotlar ham rejalashtirilgan.

Qolaversa, oxirgi paytlarda xorijiy firmalarning, asosan raqamli kompaniyalarning koʻchirilishi, Oʻzbekistonga xorijiy mutaxassislarning oqimi kuzatilmoqda. Ko‘pchilik O‘zbekistonni o‘z faoliyatini davom ettirish variantlaridan biri deb hisoblaydi, chunki mamlakatda ularning ko‘chishi uchun qulay sharoitlar yaratilgan.

Umuman olganda, bu o‘zgarishlarning barchasi O‘zbekistonda qulay sarmoyaviy muhitni yaratishga xizmat qiladi va bu o‘z navbatida konsalting xizmatlariga bo‘lgan ehtiyojning oshishiga olib keladi.

IBAC ning asosiy raqobatdosh afzalliklari quyidagilardan iborat:

• O‘zbekistondagi auditorlik kompaniyalari reytingida yetakchi o‘rinlardan biri;
• ko'p yillik tajribaga va keng ko'lamli kasbiy malakaga ega bo'lgan yuqori malakali mutaxassislar jamoasi;
• iqtisodiyotning turli sohalarida ish tajribasi;
• konsalting xizmatlarining to'liq liniyasi.

— O'tgan yil davomida IBACning qanday yutuqlarini eng muhim deb atash mumkin?

— Kompaniyaning eng muhim yutuqlari:

1. Yaqinda IBAC banklarda audit o'tkazish huquqiga ega bo'lgan auditorlik tashkilotlari reestriga kiritildi. Kompaniya O‘zbekistondagi banklarda audit o‘tkazish huquqiga ega yettita auditorlik tashkilotidan biriga aylandi.
2. Kompaniya mijozlari uchun buxgalteriya hisobi, soliq, moliya va boshqa yo‘nalishlar bo‘yicha mutaxassislar uchun korporativ o‘quv dasturiga ega biznes akademiyasi tashkil etildi.
3. Kompaniya auditorlik tashkilotlarining milliy reytingida yetakchi o‘rinlardan birini egalladi: “Kadrlar” nominatsiyasida 4-o‘rin, “Sotilgan xizmatlar hajmi” nominatsiyasida 12-o‘rin.
4. Yangi mijozlar, shu jumladan norezidentlar soni sezilarli darajada oshdi.
5. Turli sohalarda muvaffaqiyatli yakunlangan ko'plab loyihalar.

— Kuzatuvchilarimizga nima deya olasiz?

— Fursatdan foydalanib, avvalo, barcha hamkorlarga ishonch va samarali hamkorlik uchun minnatdorchilik bildirmoqchiman. Bu ko‘plab qiyinchiliklarni yengib o‘tish, korxonalar ishida barqarorlikni saqlash, belgilangan maqsadlarga erishish imkonini berdi. IBAC kelajakdagi hamkorlikda ko'plab muvaffaqiyatli loyihalar bo'lishiga umid qiladi.

Men har bir kompaniyaga biznesning muvaffaqiyatli rivojlanishini, bu bilan to'xtab qolmaslikni, balki dadil qarorlarni haqiqatga aylantirishni tilayman. Agar kompaniya biznes yuritishning istalgan bosqichida qiymat keltirsa, IBAC xodimlari xursand bo'lishadi. IBAC kompaniya bilan hamkorlik muvaffaqiyat va farovonlikning ajralmas qismiga aylanishiga ishonadi.